Een kwart van de slachtoffers van arbeidsuitbuiting in Nederland is via een uitzendbureau op een plek van uitbuiting terecht gekomen. Dat blijkt uit de ‘Slachtoffermonitor mensenhandel 2013-2017’ die de Nationaal Rapporteur vandaag presenteert.
FairWork herkent dit beeld: minstens de helft van de meldingen die de organisatie sinds 2016 heeft ontvangen, zijn afkomstig van arbeidsmigranten die werken via een uitzendbureau. Het is dus hoog tijd dat de uitzendbranche haar verantwoordelijkheid neemt in de aanpak van mensenhandel.
Volgens de Nationaal Rapporteur Mensenhandel bestaan op dit moment, voor zover bekend, nog geen initiatieven van de publieke sector om de uitzendbranche specifiek bij de aanpak van mensenhandel te betrekken. De Nationaal Rapporteur en FairWork zien voor de uitzendbranche, mede vanwege deze cijfers, een belangrijke rol weggelegd in de aanpak van mensenhandel.
Wildgroei uitzendbranche
In Nederland kan in principe elke ondernemer een uitzendbureau starten. Voor het starten van een uitzendbureau is sinds 1998 geen vergunning meer nodig. Dit heeft geleid tot wildgroei in een branche waar de controle sindsdien ver te zoeken is.
“Wij zien verschillende ontwikkelingen in de uitzendbranche waar arbeidsmigranten de dupe van worden. Zo is een aantal grote bedrijven constant bezig constructies te bedenken om onder het Nederlandse arbeidsrecht uit te komen. Verder zien we veel (hele) kleine bedrijven die met behulp van malafide tussenpersonen direct arbeidsmigranten werven in landen van herkomst en grote bedragen inhouden op het loon,” zegt Eline Willemsen, projectleider Arbeidsuitbuiting van FairWork.
FairWork ziet ook dat bij een flink aantal uitzendbureaus de huisvesting van de arbeidsmigranten eigenlijk het businessmodel is. De werknemers betalen veel huur en krijgen weinig werk, daardoor kunnen ze niet goed rondkomen. Soms moet er zelfs geld geleend worden van familie of vrienden in het land van herkomst om financiële problemen in Nederland te voorkomen of op te lossen.
Kwetsbare positie arbeidsmigranten
“Arbeidsmigranten die in Nederland via een uitzendbureau werken, verkeren vaak in een kwetsbare positie. Doordat ze de taal niet spreken, geen kennis van het arbeidsrecht hebben en een sociaal netwerk in Nederland ontbreekt, zijn ze zeer afhankelijk van hun werkgever,” zegt Eline Willemsen.
Uitzendwerk is grillig en dat maakt werknemers ook kwetsbaar. Uitzendkrachten kunnen van de ene op de andere dag ontslagen worden. Ze moeten dan direct hun huisvesting verlaten en staan dus letterlijk op straat. Regelmatig ontvangen de werkers ook hun laatste loon niet.
Eline Willemsen: “Daar komt bij dat deze afhankelijke positie de mondigheid van de werkers verkleint. Als je klaagt, kun je vertrekken. Voor jou zijn er tien anderen.”
Omvang en ernst meldingen bij FairWork
Tussen 1 januari 2016 en 16 oktober 2018 heeft FairWork 745 meldingen geregistreerd, waarbij in totaal 5.143 mensen betrokken waren. De melders zijn arbeidsmigranten die FairWork hebben benaderd met vragen en klachten over hun werk in Nederland.
Eline Willemsen: “Van deze 745 meldingen ging het 375 keer om uitzendwerk, en 167 meldingen betroffen werk direct bij een werkgever. Bij 195 meldingen was de vorm van het dienstverband niet bekend bij FairWork. Verder hebben zich in deze periode 4 ZZP’ers en 4 au pairs gemeld.
Bij 325 van deze meldingen registreerden we signalen van mensenhandel en bij 252 meldingen waren signalen van slechte arbeidsomstandigheden aanwezig. Bij de overige 168 meldingen was (nog) te weinig informatie beschikbaar om de zwaarte van de signalen te kunnen wegen.”