Zeer flexibele contracten, slechte huisvesting en seksuele intimidatie; buitenlandse uitzendkrachten maken in Nederland te vaak misstanden mee. Dat moet anders, zegt Eline Willemsen, projectleider bij FairWork.
TEKST Renate van der Zee ILLUSTRATIE Saskia Tannemaat
‘Al jaren staan dezelfde namen in onze top vijf van uitzendbureaus waarover we veel klachten krijgen’, zegt Eline Willemsen. ‘Net nog belde een Litouwse uitzendkracht. Hij had zijn arm gebroken, zijn contract was stopgezet en hij moest meteen zijn woning verlaten. Daar sta je dan, in een wildvreemd land. Schrijnend.’
FairWork is een organisatie die zich inzet tegen arbeidsuitbuiting en meer aandacht vraagt voor de problemen van buitenlandse uitzendkrachten. Deze buitenlandse uitzend krachten komen veelal uit OostEuropa en tegenwoordig ook vaak uit Spanje. Vaak zijn ze hierheen gelokt met valse beloften en zijn ze slecht geïnformeerd. ‘Ze denken dat ze een langlopend contract krijgen van 32 uur per week, maar eenmaal hier blijkt dat contract zeer flexibel en kunnen ze elke dag op straat worden gezet. Als ze ziek worden, hebben ze geen recht op een uitkering en kunnen ze direct worden ontslagen. Huisvesting is vaak slecht en gekoppeld aan het werk – dus als je je werk verliest, heb je, zoals die Litouwse man, ook geen onderdak meer. We krijgen ook regelmatig klachten dat coördinatoren incompetent zijn. Als uitzendkracht ben je dan overgeleverd aan de willekeur van die coördinator die de macht heeft jou meer of minder uren te geven. We kennen ook gevallen van seksuele intimidatie, waarbij vrouwen onder druk werden gezet om ‘koffie te drinken’ met de leidinggevende in ruil voor meer uren. Het komt ook voor dat coördinatoren zelfs geld vragen om mensen in te schrijven bij de gemeente of een zorgverzekering te regelen.’
INFORMEREN OVER RECHTEN
Willemsen wil dat er een omslag komt binnen de uitzendbranche. ‘Uitzendkrachten worden behandeld alsof ze robots zijn die je naar willekeur oproept en huisvest waar je wilt. Deze mensen hebben huis en haard verlaten om hier te werken, zij hebben recht op goede huisvesting, waar hun privacy gewaarborgd is en waar voorzieningen zijn zodat ze na het werk kunnen uitrusten en ontspannen. Maar vaak is huisvesting een businessmodel; uitzendkrachten worden samen in een kleine woning of stacaravan gehuisvest – soms vrouwen en mannen gemengd – en moeten per persoon honderden euro’s per maand betalen. Dat kan een behoorlijke winst opleveren voor de verhuurder.’
FairWork pleit voor meer zekerheid voor uitzendkrachten, in de vorm van een contract voor minimaal zes maanden, en meer duidelijkheid over hun rechten. ‘Mensen kennen hun rechten niet en weten niet waar ze met klachten terecht kunnen. Zo worden soms allerlei boetes in rekening gebracht, bijvoorbeeld als ze een champignonmesje breken of afwas laten staan. Dat mag helemaal niet. Ook worden kosten in rekening gebracht, bijvoorbeeld voor vervoer, terwijl ze soms heel lang moeten wachten op hun collega’s voor ze eindelijk naar huis kunnen.’
Er zijn in Nederland ruim 14.000 uitzendbureaus en daar is weinig controle op. ‘Ieder willekeurig persoon kan morgen een uitzendbureau beginnen’, zegt Willemsen. ‘Er is in de Tweede Kamer een voorstel ingediend om de vergunningplicht opnieuw in te voeren. Wij staan daar achter. De drempel om een uitzendbureau te beginnen, moet hoger. We willen meer controle. Want de pakkans voor malafide uitzendbureaus is laag.’
FairWork wil nu zelf een uitzendbureau beginnen om te kijken hoe het eerlijker kan. Willemsen lacht: ‘Het moet en kan anders , noem het fairtrade uitzenden.’
Dit artikel is op 18 oktober 2019 verschenen in de bijlage ‘Samen tegen mensenhandel’ bij dagblad Trouw.