De Amsterdamse hotelindustrie is succesvoller dan ooit; de bezettingsgraden zijn gigantisch en ondanks de hotelstop groeit het aantal hotels binnen en rondom de stad. In opdracht van FairWork deed masterstudent Culturele Antropologie aan de UvA, Anneke Albers, onderzoek naar de werkomstandigheden van hotelschoonmakers in Amsterdam.
Ze heeft 13 schoonmakers (waaronder 4 supervisors) geïnterviewd en werkte zelf een maand in een Amsterdams hotel. Ondanks het succes van de Amsterdamse hotelindustrie blijken veel schoonmakers onder precaire omstandigheden te werken. Hoewel er geen gevallen van mensenhandel zijn gevonden, wordt duidelijk hoe precariteit de basis legt voor mogelijke arbeidsuitbuiting van werknemers.
Werkdruk
In het onderzoek, dat bestaat uit zowel interviews met schoonmakers en supervisors als participerende observatie in een Amsterdams hotel, komen deze precaire omstandigheden aan het licht. Allereerst is de werkdruk erg hoog; hotelschoonmakers vertellen dat zij worden geacht binnen 15-25 minuten een kamer schoon te maken. Het is fysiek zwaar om deze targets te halen, zeker als het hotel vol is.
‘Time is an enemy, it’s your enemy when you are a kamermeisje. (…) It is possible to do it, but almost impossible. So you must deal with the time and stress’.
Schoonmakers vertellen dat zij in verschillende hotels niet betaald worden voor de tijd die zij bovenop de vastgelegde kamertijd nodig hebben. Dit soort onderbetaling is mogelijk doordat veel schoonmakers op een 0-uren contract werken; hierdoor zijn hun uren en inkomen onzeker, ondanks dat zij door de grote drukte in de praktijk fulltime werken. Veel schoonmakers hebben hierdoor geen leefbaar loon en leven onder de armoedegrens.
Arbeidsmigranten
Bijna alle hotelschoonmakers die zijn geïnterviewd zijn mensen die in de afgelopen vijf jaar naar Nederland zijn gekomen. Zij bevinden zich in een kwetsbare positie zowel op als buiten het werk. Bijvoorbeeld, doordat het moeilijk is om in de omgeving van Amsterdam met een relatief laag inkomen een huis te vinden. Hierdoor moeten ze vaak verhuizen, hun huis delen of kunnen ze zich niet inschrijven op het adres waar ze wonen.
Daarnaast vertellen ze dat vaak misbruik wordt gemaakt van hun gebrek aan kennis van de Nederlandse taal en van arbeidsrechten. Werkgevers komen ongestraft afspraken uit de CAO en contracten niet na, omdat schoonmakers deze de regels zelf niet kennen.
Sommige hotelschoonmakers geven aan dat zij werken via internationaal opererende uitzendbureaus; tegen commissie leveren deze bureaus personeel aan hotels en schoonmaakbedrijven. Zij verzorgen dan zowel werk, woonruimte als de loonadministratie voor de arbeidsmigranten. Echter, deze bureaus maken soms misbruik van de afhankelijkheid van de werknemers. Zo worden er hoge bedragen gevraagd voor een kamer die gedeeld wordt met meerdere mensen, of worden uren gekort als werknemers voor zichzelf opkomen.
“When I complained because they did not pay me for all the hours I worked they’d get angry. (…) They’d say: you’re not Dutch, you don’t speak Dutch, we give you a job, and now you complain?!”
Oplossingen
Er zijn verschillende oplossingen denkbaar voor de problemen in de hotelschoonmaak. Het is de taak van hotels en schoonmaakbedrijven om als werkgevers duurzaam te investeren in het personeel. Ook is het in hun belang om het verloop onder personeel te verminderen. Door het instellen van realistische targets voor het schoonmaken van kamers en het invoeren van inklok-systemen kunnen te hoge werkdruk en gesjoemel met uren voorkomen worden. Maar ook aandacht geven aan de mens achter de werknemer, bijvoorbeeld door het aanbieden van lunch of koffie, kan een groot verschil maken.
Organisaties die gericht zijn op het emanciperen van werknemers, zoals FairWork of vakbonden, kunnen in verschillende talen voorlichting geven aan werknemers over bijvoorbeeld de CAO, arbeidsrechten en de mogelijkheden tot onderhandeling. De afspraken in de schoonmaak CAO worden in de praktijk vaak niet nageleefd.
Het is belangrijk dat de inspectie SZW handhaaft op onderbetaling en andere overtredingen. Er worden door de inspectie boetes uitgedeeld aan werkgevers voor onderbetaling, maar het is voor werknemers zelf lastig loon dat niet uitbetaald is in handen te krijgen. Het is belangrijk dat dit makkelijker gerealiseerd wordt.
Om de werkomstandigheden in Amsterdamse hotels te verbeteren, is het van belang dat werkgevers en de branche hun verantwoordelijkheid nemen en goed werkgeverschap in de gehele keten waarborgen.
Lees het volledige adviesrapport: Hotelschoonmakers zijn het kind van de rekening
De scriptie is beschikbaar op aanvraag bij FairWork