Een inspirerende culturele uitwisseling, een springplank om hoger op te komen, of een precaire arbeidssituatie met risico op uitbuiting?
Mitchie Boncodin–Isip, student aan het ISS, deed in samenwerking met FairWork in 2020 onderzoek naar de ervaringen van Filipijnse au pairs in Nederland. Hoewel er verbeteringen in de sector waren, en veel au pairs ook positieve ervaringen hebben, zijn er nog steeds gevallen van uitbuiting en misbruik. Covid-19 zorgde voor veel van hen voor extra uitdagingen.
De discussie over wat het Nederlandse au-pair beleid regeling de au pairs zelf brengt speelt al veel langer. In 2015 deed het WODC onderzoek naar au pairs. In het rapport “Au pairs in Nederland: culturele uitwisseling of arbeidsmigratie” concludeerde het WODC dat de au pairs overwegend positief zijn over hun ervaringen als au pair, maar dat de regelgeving niet altijd wordt nageleefd.
Perspectief van au pairs
Het doel van het onderzoek van Boncodin-Isip was om de ontbrekende stem en het perspectief van de Filipijnse au pairs zelf aan deze discussie toe te voegen. Ze interviewde 20 vrouwelijke Filipijnse au pairs, overwegend werkzaam in Amsterdam, Den Haag, Naarden en Hilversum. Ze onderzocht hoe deze vrouwen zelf tegen hun werkervaringen als au pair aan kijken, en hoe zij sociale bescherming in Nederland ervaren.
Au-pairregeling
De Nederlandse au-pairregeling heeft formeel tot doel om jongeren uit landen buiten de Europese Unie te laten kennismaken met de Nederlandse cultuur. De au pair is geen werknemer maar een gast die kost, inwoning en zakgeld krijgt, en die licht huishoudelijk werk of oppaswerk doet voor het gastgezin. Deze werkzaamheden mogen niet meer dan 30 uur per week in beslag nemen, en de au pair heeft altijd recht op twee vrije dagen per week.
Balans opmaken
Filipijnse vrouwen waren altijd sterk vertegenwoordigd onder au pairs in Nederland. In 1998 besloot de Filipijnse regering echter een verbod op het aanstellen van Filipijnse werknemers onder de au-pairregeling in Europa. De reden was dat er meerdere gevallen van uitbuiting, misbruik en discriminatie waren, veelal in Nederland. De au pairs bleven echter komen, en Nederland bleef hen visa verlenen. In 2012 hief de Filipijnse regering het verbod weer op. De reden was dat men hoopte de au pairs door regulering beter te kunnen beschermen en uitbuiting te kunnen voorkomen. Ook in Nederland werd middels de nieuwe wet MoMi het au-pairbeleid aangescherpt om uitbuiting te voorkomen. Acht jaar later maakt het onderzoek van Boncodin-Isip de balans op.
Uiteenlopende ervaringen
De ervaringen van de au pairs die zijn geïnterviewd zijn zeer divers. Het springplankeffect bestaat zeker. Au pair Angel vertelde: “Being an au pair is a stepping-stone. I know that better things will happen after I become an au pair here in the Netherlands.” Meerdere geïnterviewde au pairs hebben positieve werkervaringen door de kennismaking met een vreemde cultuur, het gevoel deel uit te maken van een gastgezin, nieuwe dingen te leren, ze ervaren persoonlijke groei en verwachten dat de ervaring hun carrière goed zal doen.
Daarnaast concludeert het onderzoek dat het opheffen van het verbod inderdaad heeft geleid tot een veiligere migratie van de au pairs in Nederland. Dit werd bereikt door de ondersteuning vanuit de Commission on Filipino Overseas (CFO) en de Filipijnse ambassade in Den Haag. Ook droeg bij dat gastgezinnen nu alleen middels een door de IND erkend au pair bureau een au pair kunnen ontvangen. Het au pair bureau is daarmee verantwoordelijk voor de au pairs.
Slaaf van het gezin
Toch maken de herziene regels geen einde aan de gevallen van uitbuiting en misbruik van de au pairs. Hoewel er au pairs zijn die baat hebben gehad bij het au pair-programma, zijn er ook au pairs die nog steeds overwerkt zijn en mishandeld worden door hun gastgezinnen. Zo zegt au pair Sheila: “What is really happening is cheap labour for the lack of better term. They disguise it as cultural exchange, but it is really cheap labour even to the point of exploitation.” Bianca gaf aan: “I didn’t feel that I am an au pair. I felt that I am abused and this is slavery.”
Uit het onderzoek blijkt dat bijna de helft van de geïnterviewde au pairs zwaar huishoudelijk werk doet en langer werkt dan de door de IND voorgeschreven 30 uur per week. Er zijn ook nog steeds gevallen van au pairs die te maken kregen met uitbuiting en fysiek en verbaal geweld, of zelfs werden behandeld als de slaaf van het gastgezin.
De au pairs, die willen dat hun stemmen gehoord worden, staan erop dat de au pair-bureaus de au pairs beschermen, vooral als deze signalen van uitbuiting afgeven. Ook willen zij dat de bureaus strenger toezien op de naleving van de regels. Deze bureaus zijn hier vanwege hun belangenverstrengeling echter ongeschikt voor. Bovendien zijn de au pairs, afhankelijk van de bureaus voor hun vergunning, kwetsbaar op de arbeidsmarkt en in de samenleving in zijn geheel.
Uitdagingen door Covid-19
De COVID-10 pandemie zorgde voor de au pairs in Nederland voor extra uitdagingen. De opgelegde maatregelen veranderden de relatie tussen de au pair het gastgezin. In sommige gevallen was dit positief (“My host family and I made a stronger bond, because we cannot go out”) en in andere gevallen negatief (“They don’t even help me in taking care of the kids even if they are around”). Daarnaast zorgden de maatregelen ervoor dat veel au pairs beperkte bewegingsvrijheid buitenshuis hadden en soms niet hun twee vrije dagen per week konden opnemen.
Aanbevelingen
Boncodin-Isip doet vanuit haar onderzoek een aantal aanbevelingen om de positie van Filipijnse au pairs in Nederland te verbeteren:
De eerste aanbeveling is om de post-aankomstregistratie van de au pairs in de Filipijnse ambassade aan te scherpen. Dit om ervoor te zorgen dat de ambassade een geactualiseerde en nauwkeurigere database heeft van de au pairs die onder haar jurisdictie en bescherming vallen. In de praktijk zijn niet alle au pairs hier geregistreerd, waardoor zij relevante seminars missen en benodigde bescherming niet krijgen.
Daarnaast pleit zij voor een neutrale en niet-gouvernementele organisatie die kan optreden als bemiddelaar tussen de au pair, het gastgezin en het au-pairbureau, vooral als de au pair te maken krijgt met misbruik. Geïnterviewden vertelden dat het au-pairbureau zich vaak aansluit bij het gastgezin. Een neutrale entiteit kan eventuele conflicten beter oplossen en au pairs adviseren.
De laatste aanbeveling is om onderzoek te doen naar au pairs van andere nationaliteiten. Deze bevindingen dragen immers bij aan beleidsdiscussies over wet- en regelgeving rondom au pairs en de implementatie daarvan.
Mitchie Boncodin-Isip studeerde aan het ISS en ondersteunt momenteel als vrijwilliger het Filipijnse team van FairWork.
Lees de samenvatting van het onderzoek (Engels): Research Summary Filipino Au Pairs. De volledige scriptie is bij FairWork op te vragen.
Ben je of ken je een Filipijnse au pair die vragen of klachten heeft over haar werksituatie? Klik hier