FairWork is verheugd dat de staatssecretaris van J&V de kwetsbaarheden rond au pairs in Nederland erkent en stappen wil zetten om dit tegen te gaan. FairWork is echter bang dat de aangekondigde maatregelen een tegenovergesteld effect bereiken. We hebben daarom 3 concrete aanbevelingen aan de staatssecretaris, die hieronder worden toegelicht:
1. Vergroot de informatiepositie van au pairs in Nederland.
2. Verhoog de controle op au-pairbemiddelingsbureaus.
3. Verken de mogelijkheden voor legale arbeidsmigratieroutes voor niet-EU werknemers die als inwonend huishoudelijk werker of zorgmedewerker willen werken.
Verkleining doelgroep vermindert kwetsbaarheid positie au pairs niet
De beleidswijziging behelst een verkleining van de doelgroep, waardoor enkel ongehuwden, zonder kinderen en onder de 26 nog in aanmerking komen voor de au-pairregeling. WODC-onderzoek wees echter al uit dat 50% van de vrouwen meer dan de toegestane 30 uur per week werkt in Nederland en hierbij niet-toegestane, zware huishoudelijke taken verricht (en dat voor maximaal 340 euro per maand). Tenzij deze overtredingen allemaal plaatsvonden bij getrouwde vrouwen met kinderen die ouder waren dan 25, is het waarschijnlijk dat misbruik en kwetsbaarheden bij au pairs blijven bestaan. Ook ongehuwde, jonge vrouwen zonder kinderen kunnen immers in een kwetsbare positie zitten, bijvoorbeeld door zieke (groot)ouders of familieleden.
Pak de structurele oorzaken aan die leiden tot misstanden bij au pairs
Wij zien in de praktijk dat au pairs vaak niet goed geïnformeerd zijn over de regels en hun rechten in Nederland. Wanneer zij wel weten hoe en waar zij problemen kunnen melden, zijn de klachtenmechanismen ingericht voor au pairs niet effectief. Ook de staatssecretaris geeft aan dat au pairs angst hebben om eventueel misbruik te melden. De voornaamste reden is dat zij bang zijn naar het land van herkomst te worden gestuurd of dat hun verblijfsvergunning wordt ingetrokken. Het waarborgen van betrouwbare informatievoorziening over de regels en rechten van au pairs in Nederland is daarom belangrijk. Effectieve, toegankelijke meldroutes voor au pairs die misstanden ervaren zijn daarbij cruciaal en dienen de melder niet te benadelen. Dit zorgt ervoor dat zowel au pairs als gastgezinnen zich beter aan de regels houden en misstanden worden voorkomen.
Au-pairbemiddelingsbureaus dragen onvoldoende bij aan tegengaan misstanden
De rol van au-pairbemiddelingsbureaus is momenteel onvoldoende onafhankelijk, omdat zij geen neutrale positie hebben. Financiële prikkels zorgen ervoor dat zij oneigenlijk gebruik en misstanden onvoldoende aanpakken. Bij conflicten kiezen zij vaak de kant van het gastgezin. Ook hoort FairWork dat bureaus bemiddelingskosten in rekening brengen of Filipijnse vrouwen rekruteren die hiervoor als domestic worker actief waren in Hong Kong of de VAE. Strengere controle of het instellen van een onafhankelijke organisatie in het bemiddelen tussen gastgezinnen en au pairs is daarom nodig.
Restricties zullen leiden tot meer ongedocumenteerde werkers van buiten de EU
Een belangrijke oorzaak van het oneigenlijk gebruik van de au-pairregeling is de grote vraag naar huishoudelijk werkers en zorgwerkers in Nederland i.c.m. het ontbreken van legale arbeidsmigratieroutes voor deze niet-EU werknemers. De Nederlandse families die behoefte hebben aan inwonende huishoudelijk werkers, vinden deze niet op de Europese arbeidsmarkt. Tegelijkertijd zijn er vrouwen van buiten de EU die willen werken als inwonend huishoudelijk – of zorgwerker. Bij gebrek aan legale routes voor arbeidsmigratie gebruiken beiden de au-pairregeling om dit mogelijk te maken. Wij verwachten daarom dat de aangekondigde restricties zullen leiden tot de komst van meer ongedocumenteerde werknemers, die al helemaal kwetsbaar zijn. Dit verhoogt het risico op misstanden en uitbuiting. De werknemers werken dan immers zonder verblijfsvergunning, zijn volledig afhankelijk van de werkgever en zullen misstanden niet durven melden bij de autoriteiten. Wij zeggen dit op basis van onze ervaring: elk jaar behandelen wij meerdere casussen van ongedocumenteerde inwonende huishoudelijk werkers. Zij zijn nog kwetsbaarder voor misstanden en uitbuiting dan de au pairs, en de misstanden zijn moeilijker aan te pakken.
Signalen opgepikt door FairWork
FairWork spreekt al jarenlang au pairs. Wij herkennen dat de au-pairregeling soms oneigenlijk gebruik wordt en de au pairs meer en andere taken doen dan binnen de regeling is toegestaan. Hoewel er ook au pairs zijn die een positieve culturele uitwisseling ervaren, spreken wij met name au pairs die veel teveel uren werken en beperkt worden in hun vrijheid. Er is dan sprake van signalen van uitbuiting en mensenhandel en van schendingen van zowel mensenrechten als het Nederlands recht.
EenVandaag heeft aandacht besteed aan de au-pairregeling op radio en tv. FairWork geeft commentaar op de regeling en een van onze cliënten vertelt haar verhaal: Filipijnse au pair Lorelie werd uitgebuit door haar Nederlandse gastgezin: ‘De moeder bleef maar tegen me schreeuwen’ – EenVandaag (avrotros.nl)
Eerder verscheen een artikel in Trouw over dit onderwerp: Scherpere regels moeten uitbuiting van au pairs tegengaan | Trouw
Ook deed FairWork zelf onderzoek naar de positie van Filipijnse au pairs in Nederland: Nog steeds misstanden onder Filipijnse au pairs in Nederland – FairWork.