Vandaag presenteert de Nationaal Rapporteur Mensenhandel de Jaarcijfers Mensenhandel van 2022. Hieruit blijkt een stijging in het aantal gemelde Oekraïense slachtoffers; grotendeels meldingen van FairWork over arbeidsuitbuiting.
Ook in de sector huishoudelijk werk zijn nu meer slachtoffers dan vorig jaar gemeld. Helaas zijn er in 2022 relatief veel onderzoeken naar mensenhandel stopgezet en zijn er heel weinig veroordelingen geweest.
FairWork ondersteunt slachtoffers van arbeidsuitbuiting en herkent veel van deze trends. We reageren vanuit onze praktijk en ervaring met slachtoffers op de bevindingen. Hierbij gaan we vooral in op arbeidsuitbuiting.
Stijging Oekraïense slachtoffers:
De Nationaal Rapporteur Mensenhandel (BNRM) signaleert een stijging in het aantal gemelde slachtoffers van mensenhandel uit Oekraïne.
“Het grootste deel van de gevallen van arbeidsuitbuiting, 47 van de in totaal 49 meldingen van arbeidsuitbuiting met een slachtoffer uit Oekraïne, is door FairWork gemeld. Er zijn 34 meldingen van arbeidsuitbuiting waarbij niet geregistreerd is in welke sector de uitbuiting heeft plaatsgevonden. Zeven van de meldingen van arbeidsuitbuiting betreffen landbouw/bosbouw/visserij. Andere slachtoffers zijn uitgebuit in de sectoren bouw, industrie, horeca en overige arbeid of dienstverlening.”
In 2022 zag FairWorkveel nieuwe cliënten uit Oekraïne. Volgens BNRM verblijven er momenteel zo’n 91.000 vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland. Een deel daarvan ervaart problemen op het werk of wordt uitgebuit, en benadert FairWork. In 2022 had FairWork een Oekraïens team waardoor we meer Oekraïense cliënten effectief konden bereiken en ondersteunen, en de problematiek zichtbaar werd. Wij vrezen echter dat de groep vluchtelingen die hulp bij ons zoekt slechts het topje van de ijsberg is. Al langer dringen wij daarom aan op laagdrempelige informatievoorziening en ondersteuning voor deze groep.
Daarnaast onderschrijven wij de boodschap van de Nationaal Rapporteur dat aandacht voor signalen van mensenhandel onder vluchtelingen van álle nationaliteiten nodig is. Met extra inspanning kunnen we kwetsbare migrantarbeiders behoeden voor en ondersteunen bij arbeidsuitbuiting.
Huishoudelijk werk
De Nationaal Rapporteur signaleert ook een lichte toename in het aantal gemelde slachtoffers dat werkzaam was in huishoudelijk werk. Er waren in 2022 19 meldingen uit deze sector; FairWork telde 8 huishoudelijk werkers met signalen van mensenhandel, waarvan de helft uit de Filipijnen.
Deze huishoudelijk werkers, mensen die schoonmaken, oppassen of zorg verlenen bij anderen thuis, doen hun werk vaak informeel en achter gesloten deuren. Huishoudelijk werkers hebben een precaire arbeidssituatie. Soms zijn zij ook ongedocumenteerd, en blijven ze om die reden liever uit beeld. Deze mensen doen ontzettend belangrijk werk, maar leven vaak een verborgen leven en dat maakt kwetsbaar voor uitbuiting.
FairWork ziet de afgelopen jaren veel huishoudelijk werkers maar vreest ook hier dat dit het topje van de ijsberg is. We verwachten dat uitbuiting in deze sector, mede door vergrijzing in de samenleving en restrictief arbeidsmigratiebeleid, alleen maar toeneemt. In de recente podcast “Uitgewrongen” komen drie van deze onzichtbare vrouwen en mannen aan het woord.
Meldingsbereidheid
Over de opvolging van de signalen van mensenhandel die worden gemeld is de Nationaal Rapporteur bezorgd. In 2022 zijn minder mensenhandelzaken bij het OM afgehandeld dan in het jaar daarvoor, en daarvan resulteerde 45% in een sepot. Bovendien heeft in slechts weinig zaken een veroordeling plaatsgevonden. BNRM stelt dan ook: “De effectiviteit van de strafrechtketen als het gaat om mensenhandelzaken is voor de Nationaal Rapporteur voor de komende jaren een van de prioriteiten.”
FairWork deelt deze bezorgdheid. Vanuit onze ervaring met kwetsbare migranten die in Nederland werken, zien wij dat helderheid en perspectief belangrijk zijn. Slachtoffers van arbeidsuitbuiting willen bescherming, ze willen betaald krijgen, en ze willen gerechtigheid.
Wij delen de conclusie van BNRM dat de effectiviteit van de strafrechtketen van groot belang is. Het strafrecht moet toegankelijk en effectief zijn voor slachtoffers. Bij gebrek hieraan zien wij ook in de praktijk dat cliënten minder bereid zijn om misstanden te melden. Minder meldingen zorgen ervoor dat we minder zicht hebben op arbeidsuitbuiting. Bovendien blijft zonder meldingen uitbuiting onbestraft.
