Oekraïense zaak laat zien: Meer ondersteuning nodig om te zorgen dat mensen het loon krijgen waar ze voor gewerkt hebben.
Nog net voor de oorlog in Oekraïne losbarst, vertrekt een groep Oekraïners rond december 2021 via Polen richting Nederland. Ze gaan in op een aanbod van een Oekraïense recruiter. De recruiter belooft hen werk in de tulpenindustrie en een mooi loon: tussen de €10,- en €12,- per uur. Zodra het bedrag aan bemiddelingskosten van €150,- betaald is, kan men naar Polen vertrekken om zich daar te laten registreren, zo wordt hen uitgelegd. De groep zal voor een Pools uitzendbureau gaan werken. Tegelijkertijd horen ze ook dat zij gaan werken voor een Nederlands uitzendbureau. Dit Nederlandse uitzendbureau zal ook zorgen voor de huisvesting in Nederland.
De Oekraïense uitzendkrachten vertrekken vol verwachtingen naar het land van de tulpen. Bij aankomst in Nederland tekenen sommigen een arbeidscontract. Dit contract is afgesloten met weer een ander Pools bedrijf. Ze kunnen meteen aan de slag, er is veel werk. De gewerkte uren moesten zij bijhouden op urenbriefjes, verstrekt door het Nederlandse uitzendbureau.
Geen werk
Na een aantal weken doet zich de eerste domper voor: er blijkt ineens geen werk meer te zijn in de tulpen. De groep wordt overgeplaatst naar andere werkplekken: in de pluimvee industrie, in de rozenteelt en in een wasserette. Dit is niet zoals afgesproken in Oekraïne. Ze krijgen nu te maken met verschillende leidinggevenden vanuit de verschillende bedrijven en er zijn Pools sprekende coördinatoren van zowel het Poolse uitzendbedrijf als het Nederlandse uitzendbureau die aanspreekbaar zouden moeten zijn. Helaas lossen zij de problemen die er zijn niet op.
De Oekraïense uitzendkrachten krijgen hun loon vanaf het begin regelmatig te laat. Sommigen worden zelfs voor twee maanden werk niet uitbetaald. Ondanks de slechte betaling werken ze keihard door; vaak 5 of 6 dagen per week 8 tot 9 uur per dag. Ze weten niet dat ze recht hebben op vakantiedagen. Ze hopen nog altijd dat de door de recruiter gewekte verwachtingen werkelijkheid worden, als ze maar stevig doorwerken.
De vertegenwoordigers van de beide uitzendbureaus vertellen hen herhaaldelijk dat de betalingsproblemen opgelost worden; ze moeten alleen wat geduld hebben. Later blijkt dat geen van de bedrijven zich verantwoordelijk voelt voor betaling van het loon.
Geen geld om van te leven
Na maanden van te late betalingen en uiteindelijk ook volledig uitblijven van loonbetalingen, hebben de Oekraïense uitzendkrachten geen geld meer om van te leven. Sommigen zijn ontslagen omdat ze klaagden. Vanwege het ontslag worden deze mensen ook uit de huisvesting gezet. Ze staan met lege handen op straat.
Ten einde raad, melden zeven Oekraïense uitzendkrachten zich één voor één bij FairWork en de Nederlandse Arbeidsinspectie. Bij FairWork kunnen ze hun verhaal kwijt. FairWork zoekt samen met advocatenkantoor Stibbe de zaak tot de bodem uit, en onderneemt actie voor de zeven cliënten.
Strijdbaar
Het Poolse uitzendbureau blijkt het Poolse recht toe te passen. Hierdoor ontvingen de uitzendkrachten een laag loon en kregen ze alleen op verzoek loonstroken. Het Nederlandse uitzendbureau ontkent een arbeidsrelatie te hebben met de Oekraïense uitzendkrachten.
Met hulp van FairWork en advocatenkantoor Stibbe krijgen de Oekraïense uitzendkrachten uiteindelijk niet alleen hun loon zoals afgesproken, maar ook het loon waar ze op grond van de CAO recht op hebben.
De Oekraïense uitzendkrachten waren strijdbaar, maar zoeken van hulp was een grote stap voor hen. Het enige wat ze wilden was geld verdienen om van te leven: “we wilden geen problemen veroorzaken”.
Complexe constructies
FairWork merkt dat uitbuiting via complexe (internationale) constructies zeer gangbaar is en dat hierdoor makkelijk misbruik gemaakt wordt van de kwetsbare positie van Oekraïense ontheemden, maar ook van andere arbeidsmigranten.
In de hier beschreven situatie kenden de Oekraïense uitzendkrachten hun rechten in Nederland niet. Daarnaast nam geen van de partijen verantwoordelijkheid voor de betalingsproblemen. De Nederlandse Arbeidsinspectie onderzoekt de zaak sinds 2022, maar een resultaat is de gedupeerden nog onbekend.
In Nederland moeten gedupeerden zelf hulp zoeken en een civiele procedure starten als zij niet betaald worden. Deze casus laat zien hoe moeilijk dit is. Onderbetaling en uitbuiting van arbeidsmigranten is een groot probleem in Nederland. Voor veel arbeidsmigranten zijn de drempels voor het opeisen van het zuurverdiende loon te hoog.
Meer ondersteuning nodig
FairWork pleit voor eenvoudige en toegankelijke procedures om onbetaald loon op te eisen. Bovendien wil FairWork dat de NLA zich meer inzet voor de werknemersbelangen in dergelijke casussen. Nu ligt de prioriteit veelal bij het beboeten van overtreders voor onderbetaling. De boetes belanden in de staatskas en de werker staat met lege handen.
Advocatenkantoor Stibbe heeft 160 uren gestoken in het ontrafelen van de constructie en het aanschrijven van de diverse werkgevers, om de nabetaling af te dwingen. Dit hoge aantal uur zou de sociale advocatuur niet kunnen declareren vanuit de rechtsbijstand. Mensen met een laag inkomen kunnen in zo’n complexe casus hun recht dus normaliter niet uitoefenen. Er is dus meer ondersteuning nodig voor werknemers die nieuw zijn in Nederland, gedupeerd worden en weinig kennis hebben van hun rechten of de taal, en die niet weten waar ze naartoe kunnen voor hulp.
FairWork wil een einde maken aan uitbuiting binnen de uitzendbranche. Wij zetten ons in voor arbeidsmigranten door hen te voorzien van informatie over arbeidsrechten en hen te ondersteunen bij het opeisen van hun rechten.
Lees meer
NRC artikel over Oekraïense groep
Lees ook het krantenartikel dat het NRC publiceerde over deze zaak.
Succesverhalen
FairWork helpt buitenlandse slachtoffers van moderne slavernij in Nederland. FairWork geeft advies, bemiddeld met werkgevers of stuurt slachtoffers door naar de juiste hulp. Lees ook andere succesverhalen van slachtoffers die alsnog hun loon uitbetaald hebben gekregen.
Nog meer over malafide uitzendbureaus
Lees ook het NRC artikel over Roemeense arbeidsmigranten die werken via malafide uitzendbureaus.